12 ερωταποκρίσεις περί Ορθόδοξης Μαρτυρίας και Λατρείας

blog counter

12 ερωταποκρίσεις περί Ορθόδοξης Μαρτυρίας και Λατρείας

Για την καταγραφή: Α.Δ. Κοντογιαννακοπούλου

Την Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου κατόπιν προσκλήσεως από μια προτεσταντική θεολογική σχολή (μεταπτυχιακό τμήμα), που βρίσκεται έξω απ’ την Σεούλ, ο Σεβ. Μητροπολίτης Κορέας π. Αμβρόσιος έδωσε δύο διαλέξεις σε 35 μεταπτυχιακούς φοιτητές, όλοι πάστορες. Τα μαθήματα, στα πλαίσια των οποίων δόθηκαν οι διαλέξεις, ήταν η Ιεραποστολική και η Λειτουργική.  Καταγράψαμε, κατά το μεγαλύτερο μέρος, τη συζήτηση που ακολούθησε μετά από κάθε μία διάλεξη και την παραθέτουμε κατωτέρω, γιατί πιστεύουμε ότι τόσο τα θέματα που θίγονται όσο και ο τρόπος μεταδόσεως της ορθόδοξης μαρτυρίας στην Κορέα παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.

****

Α’
1^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Πώς κατανοείτε την ιεραποστολή στην Ορθόδοξη Εκκλησία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κατ’ αρχάς ο όρος «ιεραποστολή» δεν εκφράζει το πνεύμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.  Τον χρησιμοποιούμε συγκαταβατικά επειδή έχει επικρατήσει διεθνώς.  Αντ’ αυτού προτιμούμε τον όρο «μαρτυρία».  Ο όρος ιεραποστολή, που είναι δημιούργημα της δυτικής θεολογίας, δεν βρίσκεται στην Αγία Γραφή, ενώ ο αντίθετα ο όρος μαρτυρία απαντάται πολλές φορές.  Το κήρυγμα του Ευαγγελίου δεν σημαίνει: λέγω ωραία λόγια για τον Χριστό, αλλά δίνω καθημερινώς μαρτυρία για τον Χριστό με το λόγο και τη σιωπή μου, με τα έργα και το παράδειγμά μου. Και επιπλέον, αν χρειαστεί, μαρτυρώ για τον Χριστό, δηλαδή χύνω το αίμα μου για τον Χριστό, όπως το έπραξαν εκατομμύρια Μάρτυρες και Ομολογητές της πίστεως.

2^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Ποια είναι η γνώμη σας για τον προσηλυτισμό;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Στην Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρούμε τον προσηλυτισμό μεγάλη αμαρτία, γιατί δεν σέβεται τον άνθρωπο.  Καταπατεί το πολύτιμο θεϊκό δώρο της ελευθερίας του και υποβιβάζει την προσωπικότητά του.  Προσηλυτισμός σημαίνει ότι επιβάλλω στον άλλο το πιστεύω μου με θεμιτά και αθέμιτα μέσα, ενώ μαρτυρία περί Χριστού σημαίνει αγωνίζομαι να ζω κατά Χριστόν και επαναλαμβάνω με το λόγο και τη ζωή μου το διαχρονικό «έρχου και ίδε» του αποστόλου Φιλίππου προς τον οποιονδήποτε καλοπροαίρετο «Ναθαναήλ» - «πλησίον» μου.  Τα ολέθρια αποτελέσματα από τον προσηλυτισμό στις λεγόμενες ιεραποστολικές χώρες εκ μέρους του δυτικού Χριστιανισμού, τα οποία γευόμαστε μέχρι σήμερα, δεν αφήνουν, νομίζω, κανένα περιθώριο για την μη οριστική καταδίκη της προσηλυτιστικής τακτικής.

3^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Ποια διαδικασία ακολουθείται στην Ορθόδοξη Εκκλησία προκειμένου να εργαστεί κάποιος ιεραποστολικά;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι διάκονοι του Ευαγγελίου δεν είναι αυτόκλητοι, αλλά ετερόκλητοι.  Μ’ άλλα λόγια δεν αποφασίζει κάποιος μόνος του να εργαστεί ιεραποστολικά, αλλά τον αποστέλλει η Εκκλησία.  Η υπακοή στην Εκκλησία είναι η μόνη ψυχοσωτήρια οδός.  Εάν θυμηθούμε π.χ. την περίπτωση των αποστόλων Βαρνάβα και Παύλου θα δούμε ότι το Άγιο Πνεύμα τους εξέλεξε και η Εκκλησία με προσευχή και νηστεία τους απέστειλε στο έργο του ευαγγελισμού (Πράξ. 13,3). Και αυτοί όταν επιστρέφουν στα Ιεροσόλυμα αναφέρουν στην αποστέλλουσα Εκκλησία «όσα ο Θεός εποίησε μετ’ αυτών» (Πράξ. 15,4).

Το θέμα αυτό έχει τεράστια θεολογική σημασία για τη διάδοση της ορθής πίστης και την ενότητα της Εκκλησίας.  Εάν ο καθένας ενεργεί κατά τη γνώμη του και την επιθυμία του, τότε κινδυνεύει και η πίστη και η ενότητα της Εκκλησίας.

Στο σημείο αυτό, επιτρέψτε μου να σας αναφέρω το εξής περιστατικό:  Κάποτε συνταξίδευα αεροπορικώς από την Αμερική για Ελλάδα με μια αμερικανίδα αυτοαποκαλούμενη ιεραπόστολο.  Όταν τη ρώτησα γιατί διάλεξε την Ελλάδα ως τόπο ιεραποστολής, μου είπε ότι θαυμάζει πολύ τους Έλληνες, επειδή γνωρίζει πολλά για την ένδοξη αρχαία ιστορία τους, και γι’ αυτό έχει μεγάλο ζήλο να τους κάνει Χριστιανούς.

- Γνωρίζετε σε τι πιστεύουν οι Νεοέλληνες; την ρώτησα.

- Βεβαίως, στους δώδεκα θεούς του Ολύμπου! μου απάντησε.

- Ξέρετε, της είπα, ότι 2.000 χρόνια πριν από σας κάποιος άλλος απόστολος, ο μέγας απόστολος των Εθνών Παύλος πήγε στην Ελλάδα και κήρυξε το Χριστιανισμό;  Και ότι οι Έλληνες από τότε μέχρι σήμερα έχουν μια αδιάκοπη χριστιανική ορθόδοξη παράδοση;

Τέτοια ευτράπελα και πολύ χειρότερα συμβαίνουν όταν πίσω από τον κάθε αυτόκλητο ιεραπόστολο δεν υπάρχει η αποστέλλουσα Εκκλησία.

4^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Κατηγορήσατε την κυρία από την Αμερική, που πήγε για ιεραποστολή στην Ελλάδα.  Εσείς γιατί ήρθατε στην Κορέα; Το ίδιο δεν κάνετε και σεις;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Όχι, δεν κάνω το ίδιο.  Και ούτε κατηγόρησα την κυρία. Απλώς ανέφερα το περιστατικό για να δείξω τι μπορεί να συμβεί εάν το ιεραποστολικό έργο του καθενός δεν έχει σωστές εκκλησιολογικές βάσεις.  Γνωρίζετε καλύτερα από εμένα ότι στην Κορέα υπάρχουν εκατομμύρια ανθρώπων όχι μόνον μη Χριστιανών αλλά και αθρήσκων.  Ενώ η Ελλάδα είναι μια χώρα με δύο χιλιάδες χρόνια χριστιανικής ιστορίας και με ποσοστό πάνω από 90% Ορθοδόξων Χριστιανών.  Εάν η Κορέα ήταν μια χριστιανική χώρα δεν θα με έστελνε το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Κορέα.

Για να γίνω πιο σαφής επιτρέψτε μου να προσθέσω και το εξής: Στο πανεπιστήμιο που διδάσκω οι γονείς μιας φοιτήτριάς μας βρίσκονται στην Ελλάδα ως αυτόκλητοι ιεραπόστολοι.  Και μάλιστα διάλεξαν ως τόπο ιεραποστολικής δράσης το ιερό νησί της Πάτμου! Το νησί της Αποκαλύψεως, στο οποίο τα ίχνη του Ευαγγελιστού της αγάπης Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου είναι ακόμη ολοζώντανα.  Στο νησί αυτό, στο οποίο έζησαν και έδρασαν μεγάλοι χριστιανοί άγιοι, υπάρχουν αναρίθμητες εκκλησίες και μοναστήρια, και που η ορθόδοξη πίστη των κατοίκων του έχει τις ρίζες της στην αποστολική εποχή.  Αναρωτιέται κανείς τι μπορούν να διδάξουν στους Ορθόδοξους κατοίκους του νησιού για τον Χριστό δύο Κορεάτες, που έγιναν Χριστιανοί πριν από κάποια χρόνια; Δεν νομίζετε ότι δεν είναι τίμιο να προσπαθείς να αλλάξεις την πίστη ανθρώπων που κουβαλούν μέσα στο DNA τους μια παράδοση είκοσι αιώνων;  Όπως τίμιο δεν ήταν και αυτό που έπραξε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τη δεκαετία του ’90, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, στη Ρωσία.  Αμέσως έτρεξαν οι Ουνίτες να κάνουν ύπουλα τους Ρώσους, με την μακραίωνη ορθόδοξη παράδοσή τους, Ρωμαιοκαθολικούς.  Εάν κάποιος επιθυμεί να κάνει ιεραποστολή ας στραφεί σε άλλες μη χριστιανικές χώρες.

5^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Θα θέλατε να μας μιλήσετε για το πρόσωπο του ιεραποστόλου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Απαντώντας στην πολύ ουσιαστική ερώτησή σας, θα προσπαθήσω να εξηγήσω πολύ σύντομα ποιος είναι θεωρητικά ο ιδεώδης τύπος ιεραποστόλου.  Χωρίς, βέβαια, να υποστηρίζω ότι το δέον συμβαδίζει πάντοτε με την πράξη.  Ο εργαζόμενος, λοιπόν, στο ιεραποστολικό έργο της Εκκλησίας θα πρέπει να έχει ως πρότυπό του τον Χριστό και όσους ακολούθησαν τα ίχνη του Χριστού, δηλαδή τους Αγίους.  Ο ιεραπόστολος πρέπει αναμφίβολα να είναι πρόσωπο με πολλά προσόντα, το κυριώτερο εκ των οποίων είναι το να είναι άνθρωπος αγωνιζόμενος κατά των παθών του.  Η κάθαρση για την απόκτηση του Αγίου Πνεύματος είναι το πρώτο βήμα.  Και από την κάθαρση προχωρεί κανείς μετά στο φωτισμό και στη θέωση.  Δεν μπορείς να μεταδώσεις στον άλλο τίποτε που δεν έχεις.  Για να δώσεις μαρτυρία για τον Χριστό πρέπει απαραιτήτως να έχεις εσύ ο ίδιος γευθεί την παρουσία του Χριστού στη ζωή σου.

6^η ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η ιεραποστολική μέθοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ακολουθούμε την πράξη της αρχαίας Εκκλησίας όπως την βρίσκουμε αποτυπωμένη στο βιβλίο των Πράξεων.  Οι Απόστολοι όταν είδαν πως οι πολλές φροντίδες για τη διακονία των τραπεζών τούς «έκλεβαν» το χρόνο από το κύριο έργο τους, τότε υπέδειξαν να εκλέξουν επτά διακόνους και για τον εαυτό τους ανακοίνωσαν σε όλους την εξής ειλημμένη απόφαση: «ημείς δε τη προσευχή και τη διακονία του λόγου προσκαρτερήσωμεν» (Πραξ. 6,4).  Μ’ άλλα λόγια η Ορθόδοξη Εκκλησία, ακολουθώντας την αποστολική παράδοση προτάσσει του κηρύγματος τη λατρεία.  Αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το διακρίνει εάν επισκεφθεί μια λατρευτική σύναξη σε ορθόδοξο ναό και αντίστοιχα έναν προτεσταντικό ευκτήριο οίκο.  Η έμφαση στη σύναξη των ορθοδόξων δίδεται στη λατρεία του Θεού, ενώ στους προτεστάντες στο κήρυγμα.  Γι’ αυτό ακούμε συχνά από προτεστάντες που γνώρισαν την Ορθοδοξία ότι «στις συνάξεις μας ακούγαμε πολλά λόγια, ενώ στον ορθόδοξο ναό προσευχόμαστε πολύ και ακούμε λίγα».

Εμείς οι ορθόδοξοι, το ιερό ευαγγέλιο, το οποίο έχουμε πάντοτε στο κέντρο της Αγίας Τράπεζας, για να μας υπενθυμίζει ότι ο λόγος του Θεού πρέπει να είναι στο κέντρο της καθημερινής ζωής μας, το διδασκόμαστε κατά τη θ. Λατρεία με τρεις τρόπους: Πρώτον το διαβάζουμε.  Σε κάθε ιερή Ακολουθία αναγινώσκονται αγιογραφικά αναγνώσματα.  Ιδιαιτέρως σε κάθε θ. Λειτουργία ακούμε το λόγο του Θεού από το αποστολικό και το ευαγγελικό ανάγνωσμα και από το θ. Κήρυγμα που ακολουθεί.  Δεύτερον το ψάλλουμε.  Οι θαυμάσιοι θεολογικότατοι ύμνοι της ορθόδοξης λατρείας στην πλειονότητά τους είναι κατάμεστοι από έμμεσες ή άμεσες αγιογραφικές αναφορές.  Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, με την αντιπαραβολή των κειμένων διαπιστώνεται ότι ορισμένοι ύμνοι είναι κατά λέξη παράθεση του βιβλικού κειμένου.  Μ΄ άλλα λόγια έχουμε «μελοποιημένο»  το κείμενο της Αγίας Γραφής.  Και τρίτον το βλέπουμε.  Βλέπουμε το Ευαγγέλιο στις ορθόδοξες εικόνες.  Δηλαδή οι εικόνες είναι ένα «εικονογραφημένο» Ευαγγέλιο. Εάν π.χ. προσέξουμε την εικόνα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος θα διαπιστώσουμε ότι ο αγιογράφος με τα σχέδια και τα χρώματα επαναλαμβάνει εικονογραφικά τα λόγια των ευαγγελιστών, οι οποίοι περιγράφουν το θαύμα της Μεταμορφώσεως.  Συμπερασματικά λέμε ότι στη λατρεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας διαθέτουμε ένα άριστο οπτικοακουστικό σύστημα της ευαγγελικής διδαχής.

7^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Είπατε πως στην Ορθόδοξη Εκκλησία η λατρεία προηγείται του κηρύγματος.  Όμως ο Απόστολος Παύλος στον Άρειο Πάγο έκανε μόνο κήρυγμα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Ο Απόστολος Παύλος μιλώντας για πρώτη φορά στους Αθηναίους ειδωλολάτρες ήταν λογικό να αρχίσει με το κήρυγμα περί του «αγνώστου Θεού».  Σε ποιο Θεό να προσευχόταν με τους ειδωλολάτρες;  Σ’ άλλες όμως περιπτώσεις, όπως μας διδάσκουν οι Πράξεις, οι Απόστολοι ακολουθούσαν την ιεραποστολική μέθοδο της λατρείας μετά κηρύγματος.  Οι συνάξεις τους είχαν ως κύριο σκοπό την «κλάση του άρτου» και τη διδαχή.

Β’

8^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Μας μιλήσατε διά πολλών για τη λατρεία και το κέντρο της,  που είναι, όπως είπατε, η θ. Ευχαριστία.  Πώς πιστεύετε ότι ο άρτος και ο οίνος είναι σώμα και αίμα Χριστού;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Στην Ορθόδοξη Εκκλησία πιστεύουμε ότι το μεγαλύτερο έργο που τελείται επί της γης είναι η θ. Λειτουργία.  Κι αυτό γιατί κατά τη θ. Ευχαριστία ζούμε την τέλεση του Μ. Δείπνου για την απολύτρωση του ανθρωπίνου γένους.  Όπως τότε στο υπερώο των Ιεροσολύμων ο Χριστός παρέδωσε το Σώμα Του και το Αίμα Του στους Μαθητές του, έτσι και σε κάθε θ. Λειτουργία ο ίδιος ο Χριστός είναι αοράτως παρών υποστατικώς και ουσ ιωδώς ως θύμα και θύτης και μεταδίδει το Σώμα Του και το Αίμα Του στους βαπτισμένους πιστούς, που κατέχουν την θέση των Αποστόλων.  Και βεβαίως όσοι μεταλαμβάνουν τη θ. Κοινωνία πιστεύουμε ότι κοινωνούμε αυτό το τίμιο Σώμα και Αίμα του Χριστού «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον».  Όχι συμβολικά, γιατί ο Χριστός δεν είπε κατά το Μ. Δείπνο στους Μαθητές Του «Λάβετε, φάγετε, αυτό είναι σαν το σώμα μου», ή «Πίετε εξ αυτού πάντες, αυτό είναι σαν το αίμα μου», αλλά «τούτό εστι το Σώμα μου» και «τούτό εστι το Αίμα μου».

9^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Δηλαδή αυτό που κάνουμε εμείς στη λατρεία μας δεν είναι τίποτε;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Η μεγάλη διαφορά μεταξύ της ορθόδοξης λατρείας και της δικής σας υφίσταται στο γεγονός ότι στη δική σας λατρεία γίνεται μια φανταστική αναπαράσταση της θυσίας του Χριστού, δηλαδή μια εικονική πράξη του Μ. Δείπνου.  Αντίθετα στην ορθόδοξη θ. Λειτουργία καθίστανται παρόντα ο Μ. Δείπνος, η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού, και ο Χριστός δίδεται «πάλιν και πολλάκις» «εις βρώσιν και πόσιν» των πιστών, «πάντοτε εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανώμενος».  Την παράδοση της τελέσεως του Μ. Δείπνου παρέλαβαν από τον Κύριον οι άγιοι Απόστολοι, οι οποίοι την παρέδωσαν στους μαθητές τους κι αυτή την παράδοση την συνεχίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία μέχρι σήμερα αδιαλείπτως.  Στην εκκλησιαστική ιστορία της Αρχαίας Εκκλησίας υπάρχουν πάμπολλες αναφορές από την περίοδο των διωγμών και των κατακομβών, που μαρτυρούν το ζήλο των πρώτων Χριστιανών και τους κινδύνους που αψηφούσαν προκειμένου να συμμετάσχουν στις ευχαριστιακές συνάξεις για να κοινωνήσουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού.

Για μας τους Ορθοδόξους είναι ακατανόητο το πώς ερμηνεύει η προτεσταντική θεολογία αγιογραφικά χωρία, που μιλούν σαφέστατα περί του ουρανίου Άρτου, όπως π.χ. αυτά που περιέχονται στο κεφ. 6 του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου.  Ο Χριστός το είπε με τρόπο απόλυτο:  «Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον, και εγώ αναστήσω αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα» (Ιω. 6,54) και «ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ» (Ιω. 6,56).  Όπως το σώμα μας έχει απόλυτη ανάγκη από πραγματική και όχι συμβολική τροφή και πόση για να συντηρηθεί στη ζωή, έτσι και η ψυχή μας έχει απόλυτη ανάγκη από το Σώμα και το Αίμα του Χριστού για να μην πεθάνει πνευματικά.  Δεν μπορούμε να ζήσουμε ούτε σ’ αυτήν ούτε στην άλλη ζωή εάν δεν φάμε τη Σάρκα και δεν πιούμε το Αίμα του Χριστού.  Ο λόγος ίσως να ακούγεται σκληρός.  Ας θυμηθούμε όμως ότι πολλοί από τους μαθητές έπαψαν να ακολουθούν τον Χριστό μετά από όσα τους τόνισε για τη Σάρκα και το Αίμα Του. Και απευθυνόμενος στους δώδεκα τους είπε: «Μη και ημείς θέλετε υπάγειν;» (Ιω. 6,67).  Το ίδιο επαναλαμβάνει και σε όλους όσοι σήμερα θέλουν να είναι Χριστιανοί, αλλά δεν θέλουν να πιστέψουν και να εγκολπωθούν ολόκληρη τη διδασκαλία του Χριστού. 

10^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Μόνο με το κήρυγμα δεν σώζεται ο άνθρωπος;  Γιατί επιμένετε τόσο πολύ στο θέμα της λατρείας; 

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Το σωτηριολογικό έργο της Εκκλησίας δεν εξαντλείται μόνο με το κήρυγμα.  Ακούοντας κάποιος το λόγο του Θεού και λέγοντας «είμαι σεσωσμένος» δεν σημαίνει ότι έχει ήδη σωθεί.  Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός από το λόγο του Θεού προσφέρει στον άνθρωπο και τη μυστηριακή ζωή.  Συμμετέχοντας ο άνθρωπος στα Μυστήρια της Εκκλησίας αγιάζεται και θεώνεται.  Η μετάδοση π.χ. της θ. Κοινωνίας στους πιστούς γίνεται «εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν αιώνιον».  Οι πιστοί μέσω της θ. Ευχαριστίας ενώνονται μυστικά με τον Χριστό και γίνονται «θείας κοινωνοί φύσεως» (Β’ Πέτρ. 1,4).  Τι άλλο είναι η σωτηρία του ανθρώπου πέρα από αυτό;

11^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Πώς μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι Μυστήριο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας εάν δεν κατανοήσει πρώτα τι σημαίνει η λέξη «Μυστήριο».  Μυστήριο είναι κάτι που το βλέπουμε να τελείται αλλά είναι αδύνατο στον ανθρώπινο νου να καταλάβει το πώς τελείται. Εάν καταλαβαίναμε τον τρόπο τελέσεως του Μυστηρίου τότε δεν θα ήταν Μυστήριο, αλλά μια συνηθισμένη καθημερινή ανθρώπινη πράξη.

Λέμε π.χ. ότι ο Θεός είναι Τριαδικός. Σας ερωτώ: Ποιος από μας καταλαβαίνει το Μυστήριο της Αγίας Τριάδος;  Τρία Πρόσωπα, μία Ουσία!  Το Μυστήριο αυτό κρινόμενο με την ανθρώπινη λογική είναι παράλογο.  Εάν το δει όμως κανείς με τη διάσταση της Πίστης τότε καταλαβαίνει ότι δεν είναι παράλογο, αλλά υπέρλογο.  Ποιος μπορεί να καταλάβει τι είναι ο Θεός; Ποια είναι, δηλαδή η Ουσία του Θεού; ΚΑΝΕΙΣ!  Κι όμως πιστεύουμε στον Θεό.  Όχι γιατί τον καταλαβαίνουμε, αλλά γιατί αισθανόμαστε μυστικά την παρουσία Του και γευόμαστε καρδιακά την αγάπη Του.  Δηλαδή μπορούμε να καταλάβουμε τις άκτιστες ενέργειες του Θεού, όπως πολύ ωραία θεολόγησαν μεγάλοι πατέρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά όχι όμως και την Ουσία Του.  Ας δούμε στη Γραφή τι είπε ο Θεός στο Μωυσή όταν ζήτησε από τον Θεό να του δείξει τη δόξα Του:  «εγώ παρελεύσομαι πρότερός σου τη δόξη μου… ου δυνήση ιδείν μου το πρόσωπον ου γαρ ίδη άνθρωπος το πρόσωπόν μου και ζήσεται…» (Εξ. 33,18-20). Το ίδιο συμβαίνει με όλα τα θέματα της πίστεως, που υπερβαίνουν τους φυσικούς νόμους.  Τα «βλέπουμε χωρίς να τα βλέπουμε», «τα γνωρίζουμε χωρίς να τα γνωρίζουμε» γιατί όλα είναι τυλιγμένα μέσα στον «θείο γνόφο» (Γρηγ. Νύσσης).  Τα ζούμε και συμμετέχουμε σ’ αυτά μόνον με τη δύναμη της Πίστεως.  Εάν επιμένουμε να πιστεύουμε μόνο σε όσα κατανοούμε με την πεπερασμένη λογική μας τότε στενεύουμε αφάνταστα τον πνευματικό μας ορίζοντα και τελικώς δεν μπορούμε να είμαστε Χριστιανοί.  Γιατί σε τελευταία ανάλυση «πίστις εστί ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων» (Εβρ. 11,1).  Και βέβαια η πίστη προϋποθέτει αληθινή ταπείνωση, με την οποία προσελκύουμε τη χάρη του Θεού.  Γιατί «ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Ιακ. 4,6).  Ο ταπεινός, που εμπιστεύεται τον Θεό περισσότερο από τη λογική του, με τη χάρη του Θεού, μπορεί να καταλάβει τα Μυστήρια της Εκκλησίας.

12^η ΕΡΩΤΗΣΗ:  Πώς μπορεί κάποιος να σπουδάσει στην Κορέα ορθόδοξη θεολογία;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:  Επειδή η ορθόδοξη θεολογία είναι σχεδόν άγνωστη στην Κορέα, γι’ αυτό η Ορθόδοξη Μητρόπολη Κορέας προσπαθεί να ιδρύσει μια Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή, που θα είναι η πρώτη όχι μόνο στην Κορέα, αλλά και σ’ ολόκληρη την Ανατολική Ασία, προκειμένου να δώσει τη δυνατότητα σε όποιον επιθυμεί να έχει πρόσβαση στον πολύτιμο αυτό θησαυρό.  Ευχηθείτε η επιθυμία μας αυτή να γίνει σύντομα πραγματικότητα προς δόξαν Θεού.

[Οι δύο διαλέξεις, που με τις ερωταποκρίσεις διήρκεσαν τρεις και πλέον ώρες (με ένα δεκάλεπτο ενδιάμεσο διάλειμμα) τελείωσαν με τον εξής επίλογο:]

Αγαπητοί μου, πριν να εγκαταλείψω το βήμα θα ‘θελα πρώτον να σας ευχαριστήσω για την ευγενική πρόσκλησή σας και για τις εξαιρετικά εύστοχες ερωτήσεις σας.  Δεύτερον ζητώ συγνώμη γιατί ενδεχομένως κάποιος να ενοχλήθηκε από τις απαντήσεις που δόθηκαν.  Πρόθεσή μου δεν ήταν να θίξω κανέναν.  Επειδή πιστεύω ότι για να είναι ένας διάλογος ουσιαστικός και καρποφόρος (κανένας νομίζω δεν ήρθε εδώ σήμερα για να ακούσει κενές βαττολογίες χάνοντας το χρόνο του), πρέπει οπωσδήποτε να πρυτανεύει η ειλικρίνεια και η αγάπη, γι’ αυτό σας είπα αυτά που πιστεύω με την γλώσσα της αλήθειας και της αγάπης. Το «αληθεύοντες εν αγάπη» (Εφεσ. 4,15) και το «γνώσεσθε την αλήθειαν, και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς» (Ιω. 8,32) ήταν το αγιογραφικό υπόβαθρο των σκέψεών μου.  Και τέλος θέλω να προσθέσω προς αποφυγήν παρεξηγήσεως ότι δεν σας είπα ότι εμείς οι Ορθόδοξοι είμαστε όλοι άγιοι.  Στόχος μας, βεβαίως, είναι η αγιότητα και γι’ αυτήν αγωνιζόμαστε.  Όμως τι κάνει ο καθένας στην προσωπική του ζωή, αυτό θα το κρίνει ο Θεός.  Αυτό που προσπάθησα να σας πω είναι εμείς οι Ορθόδοξοι πιστεύομε ακράδαντα ότι έχουμε την ορθή Πίστη.  Συνεχίζουμε την Πίστη της μίας αδιαίρετης Εκκλησίας της πρώτης χιλιετίας, έχοντες κατά νουν την αποστολική παραγγελία:  «Αδελφοί, στήκετε, και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχθητε είτε διά λόγου, είτε δι’ επιστολής ημών» (Β’ Θεσ. 2,15).

Σας ευχαριστώ θερμώς.