blog counter
ΟΣεβ. Μητροπολίτης Ισπανίας και Πορτογαλίας, υπέρτιμος και έξαρχος Μεσογείου Θαλάσσης, κ. Πολύκαρπος (κατά κόσμον Παναγιώτης Σταυρόπουλος) γεννήθηκε το έτος 1963 στη Ναύπακτο. Απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής Αθηνών (1986), μετά την στρατιωτική του θητεία (1986-1988), μετεξεπαιδεύθη στο Ποντιφικό Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών Ρώμης (1988-1990). Διάκονος και Πρεσβύτερος χειροτονήθηκε στο Φανάρι, τον Ιανουάριο του 1990. Υπηρέτησε Ιερατικός Προϊστάμενος της Αδελφότητος του Αγ. Νικολάου και Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου των εν Βενετία Ορθοδόξων Ελλήνων (1990-2007) και Πρωτοσύγκελλος της νεοπαγούς Ιεράς Μητροπόλεως Ιταλίας (1992-2007), τα μέγιστα καταβαλών για την οργάνωση, εμπέδωση και ανάπτυξη αυτής.
Παραλλήλως διετέλεσε Εφημέριος των υπ' αυτού του ιδίου ιδρυθεισών Ενοριών Παδούης (1990-2007), Φερράρας (1990-1999), Πάρμας (1994-1999) και Περουτζίας (1992-2003), Ηγουμενεύων των Ιερών Μονών Οσίου Ιωάννου Θεριστού Καλαβρίας (1994-1997) και Αγίου Γεωργίου των εν Βενετία Ελληνίδων Ευγενών Μοναχών (1992-2007) και Αντιπρόεδρος του Μητροπολιτικού Συμβουλίου και όλων των Επιτροπών της εν λόγω Μητροπόλεως. Το έτος 1998 έλαβε το οφφίκιο του Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου. Εξεπροσώπησε την Μητέρα Εκκλησία και την Ιερά Μητρόπολη Ιταλίας σε πολλές αποστολές, συναντήσεις και συνέδρια.
Την 30ή Απριλίου 2007, προτάσει της Α.Θ.Π., εξελέγη παμψηφεί δεύτερος Μητροπολίτης της νεοπαγούς Ιεράς Μητροπόλεως Ισπανίας και Πορτογαλίας, της χειροτονίας του ως Επισκόπου τελεσθείσης στο Φανάρι την 6η Μαΐου 2007, Κυριακή της Σαμαρείτιδος, υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου. Την 16η Ιουνίου 2007 ενεθρονίσθη στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Μαδρίτης. Κατά τα τρία έτη της ποιμαντορίας του επανίδρυσε τις Ενορίες Βαρκελώνης και Λας Πάλμας ντε Γκραν Κανάρια, ίδρυσε δεκαεννέα (19) νέες ενορίες και επτά (7) νέους ενοριακούς πυρήνες, και αύξησε τον αριθμό των κληρικών κατά δεκαοκτώ (18).
Ο ειρημένος Μητροπολίτης εκτελεί εκκλησιαστικές αποστολές, δίδει διαλέξεις, συνεντεύξεις, ομιλίες, αρθρογραφεί και γνωρίζει την ιταλική, γαλλική και ισπανική.
Ονομαστήρια: 23 Φεβρουαρίου
Ταχ. Διεύθυνση: Su Eminencia Reverendísima el Metropolita de España y Portugal Policarpo. Calle Nicaragua 12, 28016 Madrid, España. Tel: (0034) 91 34 54 085. Fax: (0034) 91 35 09 374. Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο: metropoliespo@yahoo.es. Ιστοσελίδα: www.iglesiaortodoxa.net.
─ Καταρχάς, θα θέλαμε να μας πείτε δυο λόγια για την ιστορία της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Μαδρίτης.
─ Οι αρχές της Ελληνορθόδοξης παρουσίας στη Μαδρίτη βρίσκονται στα 1890-1895 όταν στους λίγους Έλληνες διπλωματικούς υπαλλήλους προστίθενται μερικές οικογένειες σφουγγαράδων από τα Δωδεκάνησα και γουναράδων από τη Δυτ. Μακεδονία.
Το 1949 ιδρύεται επίσημα η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Μαδρίτης και διορίζεται ο πρώτος μόνιμος ιερέας, ο Γεωργιανός πατήρ Ραφαήλ, ο οποίος έρχεται από το Παρίσι. Εξαρχής η Ελληνορθόδοξη Ενορία και Κοινότητα του Αγίου Ανδρέα είχε χαρακτήρα δίγλωσσο, δηλαδή ένωνε τους λίγους Έλληνες και Σλάβους κατοίκους της Ιβηρικής πρωτεύουσας και αυτή η πρώτη ενορία χρησιμοποιεί ως ευκτήριο οίκο ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Μαδρίτης. Η ενορία αυτή αναγνωρίζεται από το Υπουργείο Εξωτερικών το 1949, και το 1968 από το Υπουργείο Δικαιοσύνης (Γενική Διεύθυνσις Θρησκευτικών Υποθέσεων), ενώ το 1991 μετατρέπεται σε «Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ισπανίας». Με την επωνυμία αυτή και κάτω από τη νομική φιλοξενία της Προτεσταντικής Ομοσπονδίας της Ισπανίας, εντάσσεται στη Συμφωνία - Convenio που έγινε μεταξύ του Ισπανικού κράτους και της Προτεσταντικής Ομοσπονδίας της Ισπανίας, το οποίο επεκυρώθη την 10ηΝοεμβρίου 1992 υπό της Βουλής. Αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της Ελληνορθόδοξης Ενορίας της Μαδρίτης το θαύμα να αποκτήσουμε οικόπεδο στα 1970 και μέσα σε τρία χρόνια να χτίσουμε το ναό, την κατοικία και τους ενοριακούς χώρους κι έτσι στα τέλη του 1973 να εγκαινιαστεί το κτιριακό συγκρότημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον τότε Μητροπολίτη Γαλλίας και Έξαρχο πάσης Ιβηρίας Μελέτιο.
Εκκλησιαστικά η Ιβηρία μέχρι το 1963 υπήγετο στην Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγ. Βρετανίας, ενώ μέχρι τον Ιανουάριο του 2003 στη Μητρόπολη Γαλλίας. Την 20η Ιανουαρίου 2003 ιδρύεται η Ιερά Μητρόπολη Ισπανίας και Πορτογαλίας που περιλαμβάνει την Ιβηρική Χερσόνησο: Ισπανία, Πορτογαλία, Ανδόρρα και Γιβραλτάρ και τις Νήσους αυτής: Βαλεάριδες και Καναρίους (Ισπανία) και Αζόρας και Μαδέρες (Πορτογαλία). Η Ιερά Μητρόπολις είναι αναγνωρισμένη ως Νομικό Πρόσωπο του Ισπανικού κράτους δια Διατάγματος του Υπουργείου Δικαιοσύνης (Αριθ. 907-SG/25.04.2006 Γενική Διεύθυνσις Θρησκευτικών Υποθέσεων), ενώ προωθείται η αναγνώρισή της και στην Πορτογαλία. Αυτήν τη στιγμή διαθέτει 40 περίπου ενορίες και ενοριακούς πυρήνες, και 30 ιερείς.
─ Ποιες είναι οι δραστηριότητες που έχει αναπτύξει η Ελληνορθόδοξη Ενορία της Μαδρίτης;
─ Εκτός από τη λατρεία, γίνονται μαθήματα ελληνικών σε μικρά παιδιά και σε μεγάλους. Αυτή είναι η κύρια δραστηριότητα της Ενορίας μας, καθώς επίσης και η ποιμαντική διακονία των σλαβοφώνων και ρουμανοφώνων οι οποίοι εκκλησιάζονται στο ναό μας. Επίσης πραγματοποιούνται και διάφορες άλλες περιστασιακές εκδηλώσεις εθνικοθρησκευτικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, π.χ. συναυλίες, εορτές, κλπ. Η τελευταία συναυλία ήταν αυτή της χορωδίας από το Αργοστόλι, αλλά αυτές είναι περιστασιακές εκδηλώσεις, περιοδικές και όχι τακτικές.
Μια άλλη δραστηριότητα, η οποία είναι πολύ σημαντική, είναι οι ξεναγήσεις που γίνονται σε διάφορα σχολεία, και ομάδες, για παράδειγμα συλλόγους τρίτης ηλικίας, οι οποίοι έρχονται και επισκέπτονται την Εκκλησία, οπότε γίνεται μια ξενάγηση θεολογικού περιεχομένου, π.χ. «τι είναι η Ορθοδοξία, τι είναι οι εικόνες, τι είναι η λατρεία» και αυτό είναι ένα σημαντικό πολιτιστικό δρώμενο.
─ Προσωπικά, έχω παρακολουθήσει αρκετές φορές τη Θεία Λειτουργία στην εκκλησία των Αγίων Ανδρέα και Δημητρίου στη Μαδρίτη. Εκτός από την παρουσία Ελλήνων, με εξέπληξε ευχάριστα η παρουσία Ρουμάνων, Σλαβόφωνων και Αράβων. Το ποίμνιο αποτελείται από άτομα που προέρχονται αποκλειστικά από ορθόδοξες χώρες; Πώς βιώνεται αυτή η συνύπαρξη από τους ίδιους;
─ Όντως η Μαδρίτη, εδώ και μία εικοσαετία, έπαψε να είναι μία μικρή Ενορία. Μετά το 1990, όταν άνοιξε η Ανατολική Ευρώπη, στους ελαχίστους Έλληνες και Σλαβοφώνους της ισπανικής πρωτεύουσας, προστέθηκαν οι οικονομικοί μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη. Πιστεύω ότι υπάρχει ειρηνική συνύπαρξη και ότι εκείνο που τους ενώνει είναι η ίδια πίστη και παράδοση, η Ορθοδοξία, η οποία θα πρέπει να βιώνεται οικουμενικά και όχι εθνικά απ' όλους τους ορθοδόξους.
Δεν προκύπτει να υπάρχει δυσαρέσκεια μεταξύ των διαφόρων ορθοδόξων εθνοτήτων οι οποίες εκκλησιάζονται στο ναό μας, γιατί τελούμε τη Θεία Λειτουργία κατά τέτοιον τρόπον που να καλύπτει τις ανάγκες αυτού του πολυεθνικού ποιμνίου. Τουλάχιστον, από πλευράς κλήρου, η συνύπαρξη με αυτούς τους ανθρώπους και η λειτουργία στις διάφορες γλώσσες είναι φτιαγμένη πολύ καλά και αρμονικά. Η Ορθοδοξία, όπως και ο Ελληνισμός, είναι οικουμενική και όχι εθνοφυλετική.
─ Η Ορθόδοξη Ελληνική Κοινότητα της Ισπανίας είναι σχετικά μικρή. Παρά το γεγονός αυτό, το έργο της Ελληνικής Μητροπόλεως ολοένα διευρύνεται. Ενδεικτικά, παρατηρούμε ότι αυξάνεται ο αριθμός των Ελληνικών Ενοριών...
─ Το Ελληνικό στοιχείο στην Ιβηρική Χερσόνησο είναι αριθμητικά μικρό. Η Ιβηρία είναι ο μόνος ευρωπαϊκός χώρος που δεν παρατηρήθηκε ελληνική μετανάστευση, ίσως γιατί οι Έλληνες μετανάστες εκεί που πήγαιναν έβρισκαν και Ισπανούς και Πορτογάλους μετανάστες. Επίσης, οικονομικά και πολιτικά, υπήρχε ομοιότητα μεταξύ των δυο χωρών και αυτό συνέβαλλε στο ότι δεν υπήρξε μετανάστευση εδώ: οι ίδιοι οι Ισπανοί μεταναστεύανε και η κατάσταση στην Ισπανία ήταν η ίδια με την κατάσταση στην Ελλάδα εκείνης της εποχής.
Όντως το έργο της Μητροπόλεως διευρύνεται, η Μητρόπολις έχει πανορθόδοξο οικουμενικό χαρακτήρα όπως και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυξάνονται οι ελληνικές ενορίες, απλώς προστέθηκε μία ακόμα ελληνική ενορία στις δύο ελληνικές ενορίες που υπήρχαν, της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης, η Βαλένθια. Βασικά αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των άλλων ενοριών, κυρίως των ουκρανικών, ώστε να έχουμε έναν αρκετά ικανό αριθμό ενοριών και ιερέων Ουκρανών. Η συντριπτική πλειοψηφία του ποιμνίου, των ενοριών και των ιερέων της Μητροπόλεως, δεν είναι Έλληνες, αλλά εξ Ανατολικής Ευρώπης, όπως και η πλειοψηφία του 1.300.000 των ορθοδόξων που κατοικούν στην Ιβηρία. Οι Έλληνες είναι μια μικρή μειοψηφία η οποία επικεντρώνεται κυρίως σε Μαδρίτη, Βαρκελώνη, Βαλένθια και Λισσαβώνα.
─ Χειροτονηθήκατε Μητροπολίτης Ισπανίας - Πορτογαλίας τον Ιούνιο του 2007. Ποια είναι η αποτίμηση της πρώτης αυτής τριετίας σας;
─ Η αποτίμηση αυτής της πρώτης τριετίας μπορεί να γίνει με μία φράση που τα λέει όλα: «παρόλο που το έδαφος συνεχίζει και τρέμει κάτω από τα πόδια μας, εντούτοις όχι μόνο παραμένουμε όρθιοι, αλλά προχωρούμε μπροστά, παρά τα ποικίλα προβλήματα τα οποία επαυξάνονται λόγω της ιδιαιτερότητος που παρουσιάζει για εμάς τους Ορθοδόξους το Ιβηρικό έδαφος και τα οποία τώρα τελευταία λόγω της οικονομικής κρίσεως είναι πιο έντονα αρνητικά.»
─ Γνωρίζουμε ότι για αρκετά χρόνια υπηρετήσατε ως ιερέας στον ιστορικό ναό του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία. Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της Ελληνικής Κοινότητας της Μαδρίτης σε σχέση με αυτήν της Βενετίας;
─ Μια σύγκριση είναι δύσκολη, ουσιαστικά δεν μπορεί να γίνει. Η Βενετία είναι μια ιστορική κοινότητα, μία κοινότητα η οποία έκλεισε πάνω από 500 χρόνια επίσημης ζωής. Η Βενετία είναι η πολιτιστική πρωτεύουσα του πρώτου μεταβυζαντινού ελληνισμού, έχει ένα ναό που αποτελεί το καύχημα του Ελληνισμού της Διασποράς, σωστό μνημείο της Κρητικής Σχολής. Το μόνο που μπορεί να θεωρηθεί παρόμοιο είναι ότι και στη Βενετία έχουμε ελάχιστους Έλληνες και ότι αναγεννήθηκε εκκλησιαστικά και αυτή με τον ερχομό των μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη, δηλαδή αυτήν τη στιγμή ο Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων (1539-1564), όπως και η Μαδρίτη, έχει ποίμνιο πολυεθνικό, με πρωτεύοντα στοιχείο το ουκρανικό και το μολδαβικό. Άλλη ομοιότητα δεν βλέπω.
Η Βενετία είναι μία ιστορική κοινότητα, ιδρύθηκε το 1456, τρία χρόνια μετά την Άλωση, αναγνωρίστηκε από το Ενετικό κράτος το 1498, έχει έναν ωραιότατο ναό, έχει το Φλαγγίνειο Ελληνομουσείο, νυν Ελληνικό Ινστιτούτο, έχει ένα μουσείο μοναδικό δείγμα μεταβυζαντινής Κρητικής Σχολής, κτήρια, υποδομές, μεγάλη περιουσία. Παρότι αριθμητικά οι Έλληνες είναι ελάχιστοι συνεχίζεται η ελληνική παρουσία μέσω του Ελληνικού Ινστιτούτου, της Ελληνικής Κοινότητας και της Μητροπόλεως Ιταλίας που εδρεύει στη Γαληνοτάτη. Η πλειοψηφία των Ελλήνων μένουν στην Πάντοβα, όπου το ιστορικό Πανεπιστήμιο. Οι Έλληνες πλέον στη Βενετία, μαζί με τους ιταλόφωνους δεν υπερβαίνουν τα 70 άτομα. Οι Έλληνες της γειτονικής Πάντοβας, στην πλειοψηφία τους πρώην φοιτητές, αναζωογονήσαν τη Βενετία. Αυτοί γραφτήκαν στην κοινότητα και την αναζωογονήσανε κάπως αριθμητικά, και αυτοί την διοικούνε τώρα.
Μην ξεχνάμε ότι η Βενετία γεννήθηκε κάτω από το Βυζάντιο, ήταν αυτόνομη βυζαντινή κτήση. Μέχρι που έπεσε το Βυζάντιο, ο αρχηγός του Βενετικού κράτους θεωρούνταν ο Αυτοκράτορας, τα διατάγματα δεν έβγαιναν στο όνομα του Δόγη, τα υπέγραφε μεν ο Δόγης, αλλά έβγαιναν στο όνομα του Αυτοκράτορος. Είναι τελείως διαφορετική η σχέση Βενετίας-Ελληνισμού. Ο μισός χώρος της καθ' ημάς Ανατολής ήταν ενετοκρατούμενος, έχουμε ένα μεγάλο ρεύμα Ελλήνων προς τη Βενετία, και πολλοί από τους διανοούμενους που ήρθαν στην Ισπανία πέρασαν προηγουμένως από τη Βενετία ή την Ιταλία. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος παραδείγματος χάριν έκανε τρία χρόνια μέλος στην κοινότητα της Βενετίας. Τον ναό τον ζωγράφισε ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, μαέστρος του Ελ Γκρέκο· μερικοί αντιγραφείς κωδίκων και δάσκαλοι των αρχαίων ελληνικών και των κλασσικών σπουδών πριν έρθουν στο Αλκαλά ντε Ενάρες και στη Σαλαμάνκα περάσαν από τη Βενετία. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ένας σύνδεσμος, αλλά ουδεμία μπορεί να γίνει σύγκριση. Η διαφορά μεταξύ των δύο κοινοτήτων είναι τεράστια, με κύριο παράγοντα την ιστορία και τις υποδομές. Η Βενετία είναι «VenetiaequasialterumByzantium» «σχεδόν ένα άλλο Βυζάντιο». Οι Εκκλησίες της έχουν ονόματα ανατολικών αγίων (Άγιος Βασίλειος, Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Άγια Ευφημία, Άγιος Παντελεήμων, κλπ.) και θα βρεις έθιμα εκκλησιαστικά της ανατολικής Χριστιανοσύνης που δεν γίνονται πουθενά αλλού στον Καθολικισμό.
─ Κατά τη γνώμη σας, και με βάση την εμπειρία σας σε Ιταλία και Ισπανία, πώς μας βλέπουν τους Ορθόδοξους οι Καθολικοί;
Επίσημα οι Καθολικοί μας βλέπουν ως «Χωρισμένους Αδερφούς». Αυτή είναι η επίσημη καθολική ορολογία, απέναντι των Ορθοδόξων. Υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ του Ιταλιώτικου Καθολικισμού και του Ισπανικού Καθολικισμού, όπως υπάρχει διαφορά μέσα στην Ισπανία, όπου η αντιμετώπισή μας ως Ορθοδόξων διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Αλλού είναι ανοιχτοί, κι αλλού κλειστοί. Περιττό να τονιστεί ότι εξαρτώμεθα απολύτως όσον αφορά στους χώρους λατρείας. Εκτός Μαδρίτης όλες οι εκκλησίες που έχουμε είναι από τους Καθολικούς, αλλά δεν είναι αυτή η απλοχεριά που έχουμε στην Ιταλία. Ίσως το γεγονός αυτό να οφείλεται στο ότι ο Ιβηρικός Καθολικισμός δεν είχε ποτέ επαφή με την καθ' ημάς Ανατολή, ενώ ο Ιταλιώτικος Καθολικισμός είχε, διότι η μισή Ιταλία ανήκε στο Βυζάντιο, ήταν ελληνόφωνη και ελληνορθόδοξη, και μετά την πτώση του Βυζαντίου γέμισε από ελληνικές κοινότητες ανθηρές, όπως η Τεργέστη, το Λιβόρνο, η Βενετία, η Νεάπολη, η Αγκόνα, η Μπαρλέτα, το Πρίντιζι, η Μεσσήνη, η Γένοβα.
Η επαφή που έχει ο Ιβηρικός Ρωμαιοκαθολικισμός με την Ορθοδοξία είναι κυρίως από το 1990 και μετά, με την άφιξη των μεταναστών της Ανατολικής Ευρώπης. Είναι μια παρουσία που δεν μπορεί να αγνοηθεί, αφού οι Ορθόδοξοι είμαστε σε ολόκληρη την Ιβηρική Χερσόνησο περίπου 1.300.000. Αυτό το αναγνώρισε επισήμως το Ισπανικό Κράτος, παραχωρώντας το «NotorioArraigo» στην Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της, δηλαδή αναγνώριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως ιστορικώς και αριθμητικώς βαθιά ριζωμένης στο ισπανικό έδαφος. Η έντονη παρουσία των εξ Ανατολικής Ευρώπης ορθοδόξων αναγκαστικά δημιουργεί επαφή: χτυπάνε την πόρτα, ζητάνε μια Εκκλησία, ζητάνε ένα χώρο λατρείας, εμφανίζεται ένας επίσκοπος, εμφανίζεται ένας παπάς, εμφανίζεται μια οργανωμένη κοινότητα, και έτσι αρχίζει η επαφή, κυρίως όσον αφορά στην επιτακτική ανάγκη αποκτήσεως χώρων λατρείας, κι ως εκ τούτου εξαρτώμεθα από την αδερφική κατανόηση κι ευγένεια της Καθολικής Εκκλησίας που σε γενικές γραμμές υπάρχει. Εν κατακλείδι επαναλαμβάνω ότι η ιταλική εμπειρία, όπως και αυτή στην υπόλοιπη Ευρώπη, διαφέρει κατά πολύ της ιβηρικής.
─ Ποιες είναι οι σχέσεις σας με την τοπική Καθολική Εκκλησία;
─ Σε γενικές γραμμές οι σχέσεις μας με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία της Ιβηρίας είναι καλές και αδελφικές. Επαναλαμβάνω και πάλι την ιδιαιτερότητα του ιβηρικού εδάφους και των δυσκολιών που συναντούμε καθημερινά. Οι ισορροπίες είναι λεπτές και έχουμε επιτακτική ανάγκη χώρων λατρείας, εξαρτώμενοι από την αδελφική κατανόηση και ευγένεια των Ρωμαιοκαθολικών αδελφών μας. Προσωπικά, στον τομέα αυτό ακολουθώ την αδελφική «πολιτική» του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριάρχου μας, και όπως υποσχέθηκα στον Ενθρονιστήριο λόγο μου θα εργαστώ, έστω και μονομερώς, υπέρ της ενότητας των Χριστιανών, έχων ως έμβλημα τους λόγους του Κυρίου μας ολίγον προ του σωτηριώδους πάθους του: «ίνα πάντες ώσιν εν».
Πάντως εκείνο το οποίο βλέπω είναι ότι η αντιμετώπιση της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκ μέρους της Ιβηρικής Ρωμαιοκαθολικής Ιεραρχίας, τουλάχιστον σε θεσμικό επίπεδο και σε γενικές γραμμές, δεν είναι η δέουσα, εάν ληφθούν υπ’ όψιν οι δεσμοί που ενώνουν το Οικουμενικό Πατριαρχείο με την Εκκλησία της Ρώμης και τους δύο προκαθημένους, τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τον Πάπα Βενέδικτο τον Δέκατο έκτο, ενώ απεναντίας παραδείγματος χάριν για τους Ρουμάνους τα πράγματα είναι πιο εύκολα.
─ Ποια είναι η σχέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με τις υπόλοιπες ορθόδοξες δικαιοδοσίες, όπως η νεοσύστατη Ρουμανική Μητρόπολη, η Ρωσική, η Σερβική, κλπ.;
─ Θα μιλήσω για το τοπικό Ιβηρικό επίπεδο. Έχουμε άριστες σχέσεις με τη ρωσική και σερβική δικαιοδοσία, καθώς και με τη ρουμανική, αλλά με την τελευταία τις σχέσεις μας επισκιάζει το νέφος του εθνοφυλετισμού, του εκκλησιαστικού επαρχιωτισμού και της εκκλησιαστικής γκετοποιήσεως, η οποία είναι πολιτική της ρουμανικής δικαιοδοσίας στη Διασπορά, και η οποία είναι αντίθετη προς την οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας. Ο εθνοφυλετισμός έχει καταδικαστεί επίσημα από την Πανορθόδοξη Σύνοδο του 1872 ως αίρεση.
─ Γνωρίζουμε ότι ένα από τα θέματα που πρόκειται να εξετάσει η Πανορθόδοξη Σύνοδος είναι και αυτό της δικαιοδοσίας της Ορθόδοξης Διασποράς. Ποια είναι η δική σας τοποθέτηση στο συγκεκριμένο ζήτημα;
─ Όπως είναι γνωστό στο θέμα της Διασποράς οι Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι διχασμένες. Υπάρχουν οι Εκκλησίες εκείνες, με επικεφαλής τις ελληνόφωνες, που πρεσβεύουν τα εκκλησιολογικά και κανονικά κριτήρια που λένε ότι η ορθόδοξη διασπορά υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά υπάρχουν κι οι Εκκλησίες εκείνες οι οποίες εφαρμόζουν το εθνικό κριτήριο, δηλαδή οι Ρουμάνοι στη Ρουμανική Εκκλησία, οι Ρώσοι στη Ρωσική, κλπ.
Βέβαια η oρθόδοξη διασπορά είναι ένα ακανθώδες θέμα και πρόβλημα των διορθοδόξων σχέσεων. Η Τετάρτη Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Γενεύης (Ιούνιος 2009) σαν πρώτο βήμα επιλύσεως αυτού του προβλήματος ίδρυσε τις Τοπικές Επισκοπικές Ορθόδοξες Συνελεύσεις, κι εδώ ιδρύθηκε η Ορθόδοξη Επισκοπική Συνέλευση Ισπανίας και Πορτογαλίας. Είναι μεγάλη επιτυχία υπέρ της Ορθοδόξου Εκκλησιολογίας και των Ιερών Κανόνων της Εκκλησίας το ότι ο πρόεδρος εκάστης συνελεύσεως είναι exofficio ο εκάστοτε Μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δηλαδή δεν είναι δι’ εκλογής, ή εναλλασσομένη η προεδρία, αλλά ο πρόεδρος είναι πάντοτε ο Μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι η Πρωτόθρονη Εκκλησία και η Μητέρα Εκκλησία και οι κανόνες αναγνωρίζουν μόνο στον Οικουμενικό Θρόνο δικαιοδοσία υπερόρια, δικαιοδοσία δηλαδή σε αυτό που λέμε Διασπορά, αν και ο όρος Διασπορά σιγά-σιγά πάει να πάρει νέες σύγχρονες διαστάσεις. Μπορούμε μόνο να μιλάμε γεωγραφικώς, αλλά από πλευράς ποιμνίου δεν μπορούμε να μιλάμε για Διασπορά, μια και ο κόσμος τώρα γίνεται ένα χωριό.
Λοιπόν αυτή η Τετάρτη Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη στη Γενεύη έκανε ένα βήμα προς επίλυση του θέματος της ορθοδόξου Διασποράς, με την ίδρυση των Τοπικών Επισκοπικών Ορθοδόξων Συνελεύσεων, οι οποίες προεδρεύονται exofficio από τον Μητροπολίτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Βέβαια οι δικαιοδοσίες παραμένουν ανεξάρτητες, το δε όλον θέμα εναπόκειται να λυθεί από τη μέλλουσα Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία, αν όλα πάνε καλά, προβλέπεται να συγκλιθεί το 2013 στην Κωνσταντινούπολη. Η σύνοδος αυτή θα διεξαχθεί στην Εκκλησία της Αγ. Ειρήνης που είναι αρχικά κτίσμα του Μεγ. Κωνσταντίνου και μετά του Ιουστινιανού, ο καθεδρικός ναός της Κωνσταντινουπόλεως προ της Αγ. Σοφίας, και λένε ότι έχει εξασφαλιστεί η άδεια των τουρκικών αρχών για να διεξαχθεί η Σύνοδος στην Αγ. Ειρήνη, που σήμερα είναι μουσείο και χώρος συναυλιών. Παράλληλα θα γιορταστούν και τα 1.600 χρόνια από το διάταγμα του Μεγ. Κωνσταντίνου που αναγνώρισε επίσημα το Χριστιανισμό. Επομένως, Θεού συνεργούντος, εναπόκειται η κανονική οριστική λύση του προβλήματος της Διασποράς σε αυτήν τη Σύνοδο, η οποία θα είναι υπό την προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχου του Πρώτου εις την Ορθοδοξία, και θα είναι παρόντες όλοι οι προκαθήμενοι των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών.
─ Στις δυτικές κοινωνίες παρατηρείται μια τάση περιθωριοποίησης του θρησκευτικού συναισθήματος. Πιστεύετε ότι στον Ορθόδοξο κόσμο υφίσταται αυτή η απειλή;
Η απειλή υφίσταται και για τον Ορθόδοξο κόσμο, διότι πλέον δεν υπάρχει Δύση και Ανατολή. Ο κόσμος γίνηκε ένα χωριό με την παγκοσμιοποίηση. Το ευχάριστο, όμως, είναι ότι γι αυτήν την περιθωριοποίηση, που πλήττει και τον Ορθόδοξο κόσμο, και θα τον πλήξει ακόμα περισσότερο συν τω χρόνω, λόγω ραγδαίας εισαγωγής των δυτικών θεωριών στην Ανατολή, κανείς δεν μπορεί να προσαύξει αιτία και λόγους εις την Ορθόδοξο Εκκλησία. Απεναντίας, οι δυτικές Εκκλησίες, ευθύνονται, πιστεύω, ως ένα μεγάλο βαθμό για την εκκοσμίκευση που επικράτησε στο δυτικό κόσμο, αφού εκκοσμικεύθηκαν και οι ίδιες. Τουλάχιστον, εισήχθη και στον ανατολικό κόσμο η εκκοσμίκευση, αλλά όμως η Ορθόδοξη Εκκλησία, παραμένουσα πάντοτε πιστή στις παραδόσεις, στα δόγματα και στη λατρεία της λειτουργεί ως τείχος ισχυρό απέναντι της. Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι εγκέφαλοι της παγκοσμιοποίησης, η οποία είναι μόνο δυτικού οικονομικού και πολιτιστικού τύπου, θεωρούν την Ορθόδοξη Εκκλησία ως το υπ' αριθμόν ένα εμπόδιο στα σχέδια τους.
─ Σε ποιο στάδιο βρίσκεται ο διάλογος ανάμεσα την Ορθόδοξη και την Καθολική Εκκλησία την παρούσα στιγμή;
─ Την παρούσα στιγμή ο επίσημος διάλογος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο διότι εξετάζει ένα από τα κύρια σημεία που διαιρούν τις δυο Εκκλησίες. Αφορά στην εκκλησιολογία και συγκεκριμένα στο πρωτείο του Επισκόπου Ρώμης. Υπάρχει, πάντοτε, ένα πρωτείο στην Εκκλησία και ένας πρώτος σε τοπικό (Μητροπολίτης) και σε εθνικό επίπεδο (Πατριάρχης). Το θέμα είναι εάν το πρωτείο αυτό είναι πρωτείο εξουσίας ή τιμής και διακονίας.
Αυτή τη στιγμή έχει ξεκαθαριστεί, ότι στην Εκκλησία υφίσταται πρωτείο, υφίσταται ένας πρώτος, και πρώτος σε όλη την Εκκλησία είναι ο Επίσκοπος Ρώμης, πάντοτε εντός του θεσμού της Πενταρχίας των Πατριαρχών. Αλλά εξακολουθεί πάντα να παραμένει η βασική διαφορά ότι κατά τους Ορθοδόξους αυτό το πρωτείο δεν είναι πρωτείο εξουσίας αλλά είναι πρωτείον τιμής, primusinterpares. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν διάφορες Επιτροπές, θεολογικές κι ιστορικές, που εξετάζουν το πρωτείο του Επισκόπου Ρώμης κατά την πρώτη χιλιετία, που κατ’ ουσίαν δεν υφίσταται, για να προχωρήσουν μετά στη δεύτερη χιλιετία, όπου διεμορφώθη και επικράτησε δογματικά. Το πρωτείο του Επισκόπου Ρώμης είναι ένα από τα βασικώτερα σημεία που διαιρούν τις Εκκλησίες, Ρωμαιοκαθολική και Ορθόδοξη, γιατί ενώ σε εμάς το πρωτείο θεωρείται πρωτείον τιμής και ο πρώτος είναι πρώτος μεταξύ ίσων, κατά την Ρωμαιοκαθολική εκκλησιολογία είναι πρωτείον εξουσίας, μάλιστα δε ο Πάπας είναι ανώτερος και αυτής της Οικουμενικής Συνόδου.
Κατά τα άλλα ο διάλογος προχωρεί και θα δούμε πού θα καταλήξει η εξέταση αυτού του συγκεκριμένου σημείου το οποίο άρχισε από τη Συνεδρία της Διεθνούς Μεικτής Επιτροπής Ορθοδόξων και Καθολικών στη Ραβέννα και συνεχίστηκε στην Κύπρο. Δεν γνωρίζω πότε και πού θα γίνει η επόμενη συνεδρία της Επιτροπής. Το κοινό κείμενο το οποίο υπεγράφη αναγνωρίζει ότι στην Εκκλησία υπάρχει πρωτείον και πρώτος. Παραμένει άλυτη η μεγάλη διαφορά τι είδους είναι αυτό το πρωτείον, δηλαδή εξουσίας ή τιμής, και δεν ξέρω αν ο θεολογικός διάλογος θα τη λύσει τελικά, δεδομένου ότι είναι σημαντική διαφορά θεολογική, δογματική και εκκλησιολογική. Πάντως κατά τους Θείους Κανόνες, την Ιερά Παράδοση και την Εκκλησιολογία της αδιαιρέτου Εκκλησίας υφίσταται πρώτος, ο οποίος δεν νοείται άνευ των υπ' αυτού συνεπισκόπων, αλλά ούτε και οι τελευταίοι άνευ του πρώτου αυτών.
Ερωτήσεις: Δημήτρης Ιωάννου
Συνέντευξη - απομαγνητοφώνηση - φωτογραφίες: Σοφία Ροηλίδου
Μετάφραση στα ισπανικά: Βίκυ Ρούσκα
Επιμέλεια μετάφρασης: Emmanuel Vinader
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου